Modernistyczne Śródmieście Gdyni decyzją Prezydenta RP Pomnikiem Historii
Prezydent RP Bronisław Komorowski uznał układ urbanistyczny śródmieścia Gdyni za Pomnik Historii - to najwyższe krajowe wyróżnienie nadawane najważniejszym zabytkom Polski. Tym samym Śródmieście Gdyni znalazło się w elitarnym gronie 60 zabytków o takim statusie. Tytuł pomnika historii ma przede wszystkim znaczenie prestiżowe i jest powodem do dumy. Jest symbolicznym wyrazem wdzięczności dla minionych pokoleń, które budowały Gdynię i morskie znaczenie Polski w XX wieku.
64 tysiące z nich uznano za zabytki. Są pielęgnowane dla przyszłych pokoleń ze względu na swoje wartości, nie tylko materialne. Wśród nich mniej niż jeden promil, znalazło się na liście „Pomników Historii". Jest to najściślejsza czołówka, bo jest ich zaledwie 60. Żeby zawęzić ten krąg, Śródmieście Gdyni znalazło się na liście 15 zespołów miejskich. Mamy najmłodszy Pomnik Historii w Polsce - mówi wiceprezydent Gdyni Marek Stępa.
Zespół Śródmieścia jest przestrzenią historyczną o szczególnym znaczeniu dla Gdyni. Jest to obszar o powierzchni około 88 hektarów, na którym znajduje się około 450 budynków, w większości pięcio- i sześciokondygnacyjnych.
Pojedyncze budynki przypominają o tradycji wiejskiej i letniskowej, a zabudowa z czasów powstawania miasta ukazuje przemiany stylowe w architekturze. Budynki wznoszone do około 1930 r. miały formy nawiązujące do historii z bogato dekorowanymi elewacjami i wnętrzami. Od początku lat 30. XX w. zaczęła się rozpowszechniać architektura modernistyczna, którą charakteryzuje prostota brył i jasne elewacje bez wyrazistych ozdób, a wnętrza urządzane prosto, ale funkcjonalnie i nowocześnie. Po zakończeniu wojny ukończono wiele budynków, których wznoszenie rozpoczęło się w latach 30. XX w., a nowa zabudowa powstawała w zasadniczych zarysach, jako kontynuacja planów urbanistycznych opracowanych przed wojną. Architektura okresu powojennego silnie nawiązywała i nadal nawiązuje do modernizmu z lat 30. XX w.
Uznanie śródmieścia Gdyni za pomnik historii poprzedziły wieloletnie przygotowania prowadzone przez miasto. Starania o wpisanie tego obszaru do rejestru zabytków zapoczątkowano w 2005 r. od analiz i ekspertyz. W 2006 r. Prezydent Gdyni wystąpił do Wojewody Pomorskiego o wpisanie śródmieścia do wojewódzkiego rejestru zabytków. Granicami wpisu objęto znaczną część Śródmieścia z zabudową ukształtowaną w okresie międzywojennym.. Decyzja o wpisaniu układu śródmieścia do rejestru zabytków została wydana w dniu 21 września 2007 r.
W 2012 r. została opracowana dokumentacja zgłoszenia zabytku do uznania za pomnik historii. Opracował ją zespół w składzie: Marek Stępa, Robert Hirsch, Jakub Lewicki, Maria Jolanta Sołtysik, Anna Orchowska-Smolińska, Alina Limańska, Aleksandra Narczewska i Tomasz Błyskosz. 
Wniosek Prezydenta Gdyni o uznanie za pomnik historii, wraz z załączoną dokumentacją, został skierowany do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. We wrześniu 2013 r. Gdynię wizytowała komisja Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Warszawie, która wstępnie rozpatrywała wniosek Gdyni. W maju 2014 r. Krajowa Rada Ochrony Zabytków przy Ministrze zaopiniowała pozytywnie kandydaturę Gdyni. Ostatnim etapem było uznanie przez Prezydenta RP Śródmieścia za Pomnik Historii w formie Rozporządzenia z 23 lutego 2015 r. i opublikowanie go w Dzienniku Ustaw 16 marca 2015 r.
Śródmieście Gdyni jest od lat pod pieczołowitą opieką Gminy. Ważnym narzędziem ochrony konserwatorskiej Śródmieścia, są ustalenia w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Obszar Pomnika Historii jest prawie w całości pokryty planami miejscowymi. Ochroną objęta jest nie tylko zabudowa, ale także historyczne nawierzchnie ulic np. charakterystyczne pasy bruku na ulicy 10 Lutego.
Innym, istotnym narzędziem zapewniającym zachowanie historycznej architektury śródmieścia jest wieloletni program dofinansowania prac przy budynkach historycznych, finansowany z budżetu Gminy Gdynia. Każdego roku kilkanaście budynków jest poddawanych różnym specjalistycznym pracom, poprawiającym ich stan, współfinansowanym ze środków publicznych.
Najważniejszą cechą działań prowadzonych w Gdyni w obrębie modernistycznego śródmieścia jest ich kompleksowość, w której łączy się wyraźnie określone zasady ochrony prawnej dziedzictwa historycznego z niezbędnymi inwestycjami rozwojowymi i modernizacyjnymi. Uznanie śródmieścia Gdyni za Pomnik Historii potwierdza prawidłowość takiego działania.
Jak możemy przeczytać na stronie Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Warszawie:
„Pomnik Historii to jedna z czterech form ochrony zabytków wymienionych w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z 2003 r. Terminem tym określa się zabytek nieruchomy o szczególnym znaczeniu dla kultury naszego kraju. Rangę pomnika historii podkreśla fakt, że jest on ustanawiany przez Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej specjalnym rozporządzeniem na wniosek Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W treści prezydenckiego rozporządzenia wyszczególnia się cechy danego zabytku świadczące o jego najwyższej wartości, określa się precyzyjnie jego granice i zamieszcza schematyczną mapkę obiektu. Pomniki Historii ustanawiane są od 1994 r. (...) Z każdym rokiem, lista najcenniejszych obiektów sukcesywnie powiększa się. Znajdują się na niej obiekty o szczególnych wartościach materialnych i niematerialnych oraz znaczeniu dla dziedzictwa kulturowego naszego kraju. Do elitarnego grona pomników historii mogą dołączać obiekty architektoniczne, krajobrazy kulturowe, układy urbanistyczne lub ruralistyczne, zabytki techniki, obiekty budownictwa obronnego, parki i ogrody, cmentarze, miejsca pamięci najważniejszych wydarzeń lub postaci historycznych oraz stanowiska archeologiczne".
fot. mat. prasowe UM Gdyni i zbiory Muzeum Miasta Gdyni